De welhaast vanzelfsprekende associatie ‘groen’ en ‘Zaandam’ zal binnenkort genuanceerd moeten worden: Monets schilderij La Maison Bleue inspireerde Stichting Monet in Zaandam om het nog steeds aanwezige woonhuis terug te brengen in de kleuren die de Franse impressionist destijds waarnam.
‘Voor mij is het hier uitstekend schilderen. Huizen in alle kleuren, molens bij honderden en verrukkelijke boten. Er is genoeg te schilderen voor een heel leven’, schreef Claude Monet (1840-1926) aan zijn vriend en collega Camille Pissarro. Tijdens zijn vier maanden durende verblijf in Zaandam in 1871 schilderde hij maar liefst vijfentwintig schilderijen. Waaronder ‘Het Blauwe Huis’. Voor Jacob Reitsma, voorzitter van Stichting Monet in Zaandam, reden om onderzoek te doen naar het bewuste huis. Dat het er nog staat was hem bekend, hij woont er immers nog geen honderd meter vandaan. Ook wist hij dat Zaandam in vroeger tijden kleurrijker was dan het hedendaagse, alomtegenwoordige Zaans-groen doet vermoeden. Maar van impressionisten is bekend dat ze wel vaker een loopje met de werkelijkheid namen. Of het blauwe huis ook daadwerkelijk deze kleur had viel dus nog te bezien.
Drieënvijftig lagen
‘Je zou kunnen denken dat de wens de vader van de gedachte is, maar de blauwe laag is duidelijk aanwezig en zichtbaar’, concludeert verfspecialist Frits Schuster na gedegen onderzoek. Hij bood belangeloos zijn diensten aan. Nadat hij vaststelde dat aan de oostelijke gepotdekselde zijgevel van het huis de aanwezige planken nog de originele uit de bouwtijd uit 1724 zijn, ging hij op zoek naar verfsporen. Op hoogte trof hij oud schilderwerk aan dat sinds de bouw van het naastgelegen huis in 1910 nooit meer was overgeschilderd. ‘De aanwezige verflagen waren volledig versteend en tot mijn verrassing aan het oppervlak enigszins blauw’, vertelt Schuster. ‘Deze zeer oude verflagen konden zonder enige moeite worden los gepeld van de houten ondergrond.’ Van de monsters maakte hij preparaten die hij onder de microscoop beoordeelde op kleur en het aantal verflagen. ‘Daaruit kwam naar voren dat er zo’n drieënvijftig verflagen waren aangebracht. Ook werd snel duidelijk dat er absoluut sprake is van een blauwe laag.’ Dit bleek laag zesenveertig te zijn. Uit een rekensom waarin onder meer de normale schilderfrequentie werd meegenomen, kwam naar voren dat deze laag dé laag moet zijn geweest ten tijde van het bezoek van Monet aan Zaandam.
De grote vraag was of het huis daadwerkelijk blauw was geweest
Monetblauw
Piet Kempenaar van verfmolen De Kat bevestigde dat het gaat om Bremergroen, een verfpigment dat in de buitenlucht snel naar blauw verkleurt. ‘Het is daarom niet uitgesloten dat het pand rond 1860 groen is geschilderd, maar dat Monet het ruim tien jaar later als blauw waarnam’, aldus Schuster.
Verffabrikant Boonstoppel heeft de kleur ‘Nieuw Zaans-groen, Monetblauw’ opgenomen in zijn Nederlandse stad- en streekwaaier. Een kleurvaste verf die, in ieder geval Zaandam, meer kleur zal brengen.
Glorie van weleer
Waarschijnlijk nog dit voorjaar is ‘Het Blauwe Huis’ van Claude Monet weer in de oude glorie te bewonderen. De eigenaar van het pand, Jeroen Engel, reageerde zeer welwillend op de vraag van Stichting Monet in Zaandam om zijn huis in de kleuren uit 1871 terug te brengen. Hij verleende zijn medewerking aan de onderzoeken en vroeg bij de gemeente de vergunning aan om de kleuren van zijn Rijksmonument te mogen veranderen. Een mooi gebaar.
Een bijzondere band
‘Monet had een bijzondere band met het schilderij’, weet Jacob Reitsma, voorzitter van Stichting Monet in Zaandam. In een van zijn brieven aan een vriend scheef Monet er spijt van te hebben dat hij het schilderij ‘Het Blauwe Huis’ niet terugkocht toen hij het, jaren na zijn Zaanse periode, weer kreeg aangeboden. Reitsma vermoedt dat dit te maken heeft met zijn persoonlijke band met het schilderij. Op het doek staan namelijk ook Monets vrouw Camille en hun vier jaar oude zoontje Jean afgebeeld. Het werk is zeer waarschijnlijk in augustus geschilderd, de maand dat de kleine Jean jarig was. Dit is af te leiden uit het blad- en bloeistadium van de diverse afgebeelde bomen.
Tekst | Herenhuis
Fotografie | Frits Schuster, Jacob Reitsma, Boonstoppel
Geplaatst in maart/april-editie 2014
