Een monumentenliefhebber gebruikt geen roller. De streken van een goede kwast geven schilderwerk karakter. Maar welke kwast dient voor welke klus? Bij de gemiddelde verfspecialist of bouwmarkt bestaat de keuze uit tientallen soorten en maten. Herenhuis vroeg specialist Peter Voshart om raad.
‘Een goede kwast is niet goedkoop’, waarschuwt Peter. ‘Maar een goed onderhouden kwast gaat jaren mee, zodat u uiteindelijk goedkoper uit bent. Een goede kwast heeft lange haren en is omwikkeld met touw. Naarmate de haren slijten kunt u één of meerdere wikkels afdraaien om de haren weer ‘langer’ te maken.’
Het kwaliteitsverschil tussen een goede kwast en een ‘wegwerpkwast’ wordt meteen duidelijk als Peter twee overlangs opengewerkte exemplaren laat zien. Bij de kwaliteitskwast loopt de beukenhouten steel door tot in de kit. De varkensharen wijzen min of meer dezelfde kant uit. De wegwerpkwast bevat veel holle ruimten en de haren zijn van een zichtbaar slechtere kwaliteit. Het windsel, als het al aanwezig is, is van plastic en heeft geen functie.
Chinees varkenshaar
‘De meeste kwasten zijn voorzien van Chinees varkenshaar’, weet Peter te vertellen. ‘Dit haar heeft een aantal unieke eigenschappen waardoor het voor een kwast de ultieme basis vormt. Varkenshaar is dikker, sterker en elastischer dan ieder ander dierlijk haar. Eén enkele varkenshaar kan meer dan twee kilo dragen zonder te breken. Het haar is conisch – aan de wortelzijde dikker dan aan de uiteinden – waardoor het de verf langer vasthoudt en geleidelijker afgeeft. Een andere zeer belangrijke eigenschap is dat de varkenshaar een gespleten punt heeft, de zogenaamde bles. Hierdoor is de bovenzijde van de kwast zacht en kan de verf gelijkmatig, dus zonder kwastaanzetten, worden verdeeld. Bij het slijten van het haar blijft het haar zich splitsen waardoor de kwast deze eigenschap behoudt.’
Een goede kwast heeft lange haren en is omwikkeld met touw
Haren van kunststof
Omdat varkenshaar hol is en een schubbenstructuur heeft is het minder geschikt voor de verwerking van watergedragen verf. Mede door de opkomst van deze verven worden steeds vaker synthetische vezels voor kwasten gebruikt. Peter: ‘Vooral nylon- en polyestervezels vormen een goed alternatief. Ze worden speciaal geschikt gemaakt voor schildertoepassingen. Bij het verwerken van watergedragen verven zorgen deze vezels voor een gecontroleerde verfafgifte. Ze sluiten zich bovendien mooi in de verf, ook als ze na gebruik in water worden bewaard, en gaan niet ‘tulpen’: wijd uiteen staan. Dat gebeurt wel bij kwasten van varkenshaar als ze in water worden gezet.’
Losse haren
Om losse haren te verwijderen adviseert Peter om een kwast voor gebruik flink langs een ruwe muur te halen. ‘Belandt er tijdens het schilderen toch een haar in het vers geschilderde werk, verwijder hem dan voorzichtig met de kwastharen. Landt er een insect op het werk, laat de verf dan eerst opdrogen. Na enkele dagen verwijder je het insect, nagenoeg zonder sporen achter te laten.’
Zo oud als…
De oorsprong van de kwast gaat terug tot vele tienduizenden jaren voor Christus. In de grotten van Altamira in Noord Spanje zijn kwasten gevonden, gemaakt van holle botten waarin dierlijk haar van verschillende lengte was vastgezet. Met deze voorlopers van onze huidige verfkwast zijn de wereldberoemde grottekeningen gemaakt.
Kwasten schoonmaken en bewaren
Kwasten maak je schoon met water (bij watergedragen verf) of terpentine (bij verf op oliebasis). Maak gaten in het deksel van een jampot waardoor de kwasten in de pot ‘zweven’. Bewaar kwasten van varkenshaar in rauwe lijnolie en kwasten van synthetische vezels in water. Uw kwasten gaan zo nog jaren mee. Synthetische vezels voor de verwerking van verf bestaan al sinds de jaren zestig. Deze vezels waren echter van mindere kwaliteit en ontbeerden de eigenschappen die nodig zijn voor een goede verwerking van verf. Bovendien vergden deze kwasten een andere schildertechniek.
Tekst | Herenhuis
Fotografie | Van Dams Kwastenfabriek, Guus van Bruggen
Geplaatst in maart/april-editie 2014
